Хиперхолестеролемијата и артериската хипертензија се класични примери на мултифакторни заболувања – настануваат како резултат на комбинација на генетска предиспозиција и фактори од животната средина, како што се исхраната, физичката активност и стресот.
Кога зборуваме за хиперхолестеролемија, најпознат е примерот на фамилијарна хиперхолестеролемија (FH). Таа е автозомно-доминантно наследно заболување, предизвикано најчесто од мутации во генот за LDL рецепторот (LDLR), но исто така и во APOB или PCSK9 гените. Овие мутации доведуваат до намалена способност на организмот да го отстранува LDL-холестеролот од крвта, па кај пациентите уште во детска или адолесцентна возраст се јавува значајно зголемување на нивото на „лошиот“ LDL холестерол и висок ризик од предвремена атеросклероза и инфаркт на миокард. Денес постојат и генетски тестови со кои FH може рано да се дијагностицира, а тоа е многу важно бидејќи раниот третман со статини или нови терапии како PCSK9 инхибитори може значајно да го намали ризикот од кардиоваскуларни заболувања.
Кај артериската хипертензија, ситуацијата е уште покомплексна. Таа е полигенско заболување, што значи дека голем број на гени учествуваат во зголемувањето на ризикот. Идентификувани се над 100 гени поврзани со регулација на крвниот притисок – тие влијаат на ренин-ангиотензин-алдостерон системот, балансот на соли, функцијата на бубрезите и васкуларниот тонус. Пример за моногенски форми на хипертензија се синдромите на Лидл или апсолутниот дефицит на 11β-хидроксилаза, но тие се исклучително ретки. Најчесто хипертензијата се јавува како резултат на интеракција на повеќе гени со фактори на средината – прекумерна телесна тежина, солена исхрана, хроничен стрес, пушење и физичка неактивност.
Затоа, во клиничка практика често велиме дека генетиката ги „вчитува куршумите во револверот“, но начинот на живот ја „повлекува чкрапалото“. Пациентите со силна семејна анамнеза треба да бидат внимателно следени, да прават редовни контроли на липидниот профил и крвниот притисок, и по потреба да започнат терапија порано.
Во иднина се очекува геномската медицина да овозможи прецизна проценка на индивидуалниот ризик преку полигенски ризик-скор и со тоа да се избере најсоодветна терапија за секој пациент.
No comments:
Post a Comment