Колку генетиката влијае врз мускулатурата и физичките перформанси, сила, енергија?

Почитувани колешки и колеги,

Продолжувам со постови во кои ќе се осврнам подетално на некои прашања што ми беа поставени на Пакиграм поткасот кој премиерно беше емитуван на неговиот Јутјуб канал на 02.09.2025 година во 20:00 часот.

Генетиката има значително влијание врз мускулатурата, физичките перформанси, силата и енергијата, но овие карактеристики се исто така под силно влијание на фактори од околината, како тренинг, исхрана и начин на живот.

1. Улогата на генетиката врз мускулатурата и физичките перформанси

Генетиката влијае на неколку клучни аспекти поврзани со мускулатурата и физичките способности:

а) Типови на мускулни влакна

- Брзи vs. бавни мускулни влакна: Човечките мускули се составени од два главни типа влакна:

- Брзи влакна (fast-twitch): Погодни за кратки, експлозивни движења (на пример, спринт, кревање тегови). Луѓето со повеќе брзи влакна имаат генетска предност во спортови што бараат сила и брзина.

- Бавни влакна (slow-twitch): Погодни за издржливост (на пример, маратонско трчање). Луѓето со повеќе бавни влакна се подобри во издржливи активности.

- Генетска основа: Соодносот на брзи и бавни влакна е во голема мера генетски одреден. На пример, генот ACTN3 (познат како „ген на спринтерот“) е поврзан со развојот на брзи влакна. Варијанта на овој ген (R577X) може да укаже дали некој е генетски поподложен за сила или издржливост.

- Луѓе со „R“ варијантата на ACTN3 имаат предност во спортови базирани на сила и брзина.

- Луѓе со „X“ варијантата може да бидат подобри во спортови за издржливост.

б) Мускулен раст и хипертрофија

- Гени за мускулен раст: Гени како MSTN (миостатин) го регулираат растот на мускулите. Мутациите во овој ген (кои се ретки) можат да доведат до зголемена мускулна маса, како што се гледа кај некои животни (на пример, „мускулести“ крави) или кај луѓе со исклучителна мускулна маса.

- Индивидуални разлики: Генетиката одредува колку лесно некој може да гради мускулна маса (хипертрофија) преку тренинг. Некои луѓе се „hard gainers“ (тешко градат мускули), додека други имаат природна предност за брз мускулен раст.

в) Сила и моќ

- Гените влијаат на структурата на мускулите, густината на коските и ефикасноста на нервно-мускулните врски, што ја одредува силата. На пример, генот ACE (ангиотензин-конвертирачки ензим) може да влијае на мускулната ефикасност и снабдувањето со кислород.

- Луѓе со одредени генетски варијанти можат да имаат поголема експлозивна сила или подобра координација.

г) Енергија и метаболизам

- Митохондријална функција: Гените што ја контролираат функцијата на митохондриите („енергетските фабрики“ на клетките) влијаат на тоа колку ефикасно телото произведува енергија за физичка активност. На пример, варијанти во гените како PGC-1α се поврзани со подобра аеробна издржливост.

- Метаболизам на јаглехидрати и масти: Генетиката одредува колку ефикасно телото користи јаглехидрати или масти за енергија, што влијае на перформансите во спортови со различна интензивност.

д) Склоност кон повреди

- Гените можат да влијаат на цврстината на тетивите, лигаментите и коските. На пример, варијанти во генот COL5A1 се поврзани со ризикот од повреди на тетивите, што може да ги ограничи физичките перформанси.

2. Колку генетиката влијае?

- Проценка на влијанието: Истражувањата сугерираат дека генетиката објаснува околу 50-80% од варијациите во мускулната сила, составот на мускулните влакна и аеробниот капацитет. Останатиот дел зависи од тренинг, исхрана и други фактори.

- Индивидуални разлики: Некои луѓе имаат генетски „потенцијал“ да станат елитни спортисти во одредени дисциплини (на пример, спринт или маратон), но без соодветен тренинг и начин на живот, овој потенцијал останува неискористен.

- Ограничувања: Генетиката поставува „таван“ на физичките способности. На пример, ако немате генетска предиспозиција за брзи мускулни влакна, тешко е да станете врвен спринтер, дури и со интензивен тренинг.

3. Влијание на тренингот, исхраната и навиките

Иако генетиката дава основа, факторите од околината се клучни за реализација на генетскиот потенцијал:

- Тренинг: Редовниот и добро структуриран тренинг може значително да ја подобри мускулната маса, силата и издржливоста, дури и кај оние со просечна генетика. На пример:

- Тренингот со тегови стимулира хипертрофија, без разлика на генетската предиспозиција.

- Аеробните вежби ја подобруваат митохондријалната функција и издржливоста.

- Исхрана: Протеините, јаглехидратите и здравите масти се неопходни за мускулен раст и енергија. Недостатокот на хранливи материи може да го ограничи развојот, дури и кај оние со одлична генетика.

- Одмор и регенерација: Недостатокот на сон или претренираноста може да го намали ефектот од тренингот и да го зголеми ризикот од повреди.

- Стил на живот: Стресот, пушењето или прекумерното консумирање алкохол можат да ја намалат физичката ефикасност и да го попречат мускулниот развој.

4. Интеракција меѓу генетика и околина

- Генетски потенцијал + тренинг: Луѓе со генетска предност за мускулна маса или сила (на пример, високо ниво на брзи влакна) можат побрзо да постигнат резултати со тренинг, но без тренинг, нивниот потенцијал останува неискористен.

- Просечна генетика + напор: Луѓе со просечна генетика можат да постигнат одлични резултати со конзистентен тренинг и добра исхрана, но може да им треба повеќе време или напор за да го достигнат истиот ниво како оние со генетска предност.

- Епигенетика: Начинот на живот може да влијае на изразувањето на гените. На пример, редовниот тренинг може да „вклучи“ гени поврзани со мускулен раст или метаболизам.

5. Практични импликации

- Персонализиран тренинг: Генетското тестирање (на пример, за ACTN3 или други гени) може да помогне да се одреди дали сте поподложни за сила или издржливост, па да го прилагодите тренингот соодветно. Сепак, ова не е неопходно за повеќето луѓе.

- Фокус на напредок: Без разлика на генетиката, редовниот тренинг, избалансираната исхрана и доволно одмор можат да ги подобрат силата, мускулатурата и енергијата кај секого.

- Реални очекувања: Генетиката може да го ограничи вашиот максимален потенцијал (на пример, не секој може да биде бодибилдер од светска класа), но напорната работа може да ве приближи до вашиот личен максимум.

Заклучок

Генетиката игра клучна улога во одредувањето на мускулната структура, силата, енергијата и физичките перформанси, објаснувајќи 50-80% од варијациите меѓу луѓето. Гени како ACTN3 и MSTN влијаат на типот на мускулните влакна и потенцијалот за мускулен раст. Сепак, тренингот, исхраната и начинот на живот се подеднакво важни за постигнување и оптимизирање на физичките способности. Дури и со просечна генетика, со правилен пристап можете значително да ја подобрите вашата мускулатура, сила и енергија.

НЕКА НИ Е ЧЕСТИТ ДЕНОТ НА НЕЗАВИСНОСТА НА МАКЕДОНИЈА - 8 СЕПТЕМВРИ!!!