Типични грешки кај научните списанија од Балканскиот регион

Типичните грешки кај научните списанија од Балканскиот регион може да се групираат во неколку клучни категории. Оваа анализа е особено релевантна за индексирање, меѓународна видливост и кредибилитет, и често се користи како основа за уредувачки обуки и институционални евалуации.

1. Уредувачки и организациски грешки

1.1. Недоволно јасна уредувачка политика

• Нема јасно дефинирани цели и кого опфаќа.
• Непрецизно наведена целна научна публика.
• Нема јавно достапни editorial policies (етика, плагијаризам, корекции, ретракции).

1.2. Формален, но нефункционален уредувачки одбор

• Членови без активна улога (номинално наведени).
• Недостаток на меѓународни членови.
• Повторување на истите автори и уредници во повеќе улоги (editor–author conflict).

1.3. Нередовно издавање

• Доцнење со броеви или „ретроактивно“ датирање.
• Неконзистентна периодичност (година со 2 броја, па пауза).

2. Проблеми со peer review процесот

2.1. Неформален или фиктивен peer review

• Нема јасно опишан модел (single-blind / double-blind).
• Рецензии без датум, потпис или критичка анализа.
• Премногу кратко време од поднесување до прифаќање.

2.2. Нарушување на принципот на слепа рецензија

• Имиња, институции или благодарности во главен текст.
• PDF метаподатоци со имиња на авторите.

3. Научни и методолошки слабости

3.1. Слаб научен придонес

• Дескриптивни трудови без новина.
• Локални истражувања без теоретска рамка.
• Недоволно јасна истражувачка хипотеза.

3.2. Слаба методологија

• Недефинирани примероци.
• Неадекватна статистика или без статистичка анализа.
• Недостаток на етичко одобрение (IRB / Ethics Committee).

4. Јазични и стилски проблеми

4.1. Недоволно академски англиски јазик

• Лош превод наместо научно пишување.
• Неконзистентна терминологија.
• Мешавина од британски и американски англиски.

4.2. Апстракти со нисок квалитет

• Апстракт кој не одговара на содржината.
• Недостаток на структуриран апстракт.
• Клучни зборови кои не се стандартизирани (MeSH, ERIC, APA).

5. Технички и дигитални грешки (OJS и веб)

5.1. Неправилна употреба на OJS

• Непополнети метаподатоци.
• Недоследни информации во PDF и OJS запис.
• Нема јасна лиценца (CC).

5.2. Недостаток на DOI и метаподатоци

• DOI не е активен или не е регистриран преку Crossref.
• Нема ORCID интеграција.
• Неправилен XML (JATS).

6. Етички проблеми

6.1. Self-citation и citation stacking

• Прекумерно цитирање на сопственото списание.
• Договорено цитирање меѓу списанија.

6.2. Плагијат и авто-плагијат

• Недостаток на plagiarism check policy.
• Повторно објавување на исти трудови.

7. Проблеми со интернационализација

• Над 80–90% автори од една институција или држава.
• Теми со исклучиво локален интерес без глобална рамка.
• Недостаток на странски рецензенти.

8. Проблеми со индексирање и апликации

• Аплицирање во Scopus / WoS пред да се исполнат основните критериуми.
• Непознавање на критериумите на DOAJ.
• Копирани или неавтентични апликации.

9. Финансиски и правни недоследности

• Нејасна политика за APC (Article Processing Charges).
• Недефинирано авторско право.
• Недостаток на privacy policy (GDPR).

10. Типични „црвени знамиња“ за индексатори

• Претерано брзо прифаќање трудови.
• Исти автори во секој број.
• Недостаток на архивирање (LOCKSS/PKP PN).

Списанија што изгледаат „локално–интерно“, а се претставуваат како „меѓународни“.

Заклучок 

Најчестата грешка не е недостигот на знаење, туку недостатокот на систематичен уредувачки пристап и долгорочна стратегија. Списанијата од Балканот имаат потенцијал, но мора да се движат од формално постоење кон функционална академска платформа.

Главен и одговорен уредник на ЈХРС