Крвна плазма

Крвната плазма е течниот дел од крвта во кој се суспендирани крвните клетки (еритроцити, леукоцити, тромбоцити). Таа сочинува приближно 55% од волуменот на целата крв (може да варира ~50–60%). Плазмата е витална за транспорт на хранливи материи, гасови, хормони, отпадни продукти и за одржување на хемискиот и осмотски баланс во телото.

Состав на плазмата (приближни вредности):

• Вода: ~90–92% (основната компонента).
• Протеини: ~6–8% (60–80 g/L или 6–8 g/dL). Главни фракции:
• Албумин: 35–50 g/L (3.5–5.0 g/dL). Генерира колоидно-онкотски притисок; носи бројни лекови и јони.
• Глобулини: ~20–30 g/L — вклучуваат α-, β-, и γ-глобулини; γ-глобулините се антитела (имуноглобулини).
• Фибриноген: ~2–4 g/L — клучен фактор за коагулација.
• Електролити (обични референтни интервали):
• Na⁺: 135–145 mmol/L
• K⁺: 3.5–5.0 mmol/L
• Cl⁻: 98–106 mmol/L
• HCO₃⁻ (бикарбонат): 22–28 mmol/L
• Глукоза (натриум-фаста): ~3.9–5.6 mmol/L (70–100 mg/dL) — варира по внес и метаболизам.
• Гасови (растворени): мали количества O₂ и CO₂; главниот транспорт на гасови е преку хемоглобинот во еритроцитите.
• Хормони, ензими и фактори на коагулација: различни концентрации, зависи од физиолошкото/патолошкото состојба.
• Метаболни отпадни продукти: уреа, креатинин, билирубин и др. (референтни интервали зависат од лабораторија).

Осмолалност: приближно 285–295 mOsm/kg.

pH: нормално 7.35–7.45.

Главни функции на плазмата

Транспортна функција

Пренос на хранливи материи (глукоза, амино-киселини), метаболити (уреа), хормони, лекови, витамини и минерали до ткивата. Транспорт на отпадни продукти до органите за екскреција (бубрези, црн дроб).

Одржување на онкотски (колоид-осмотски) притисок

Преоритетно преку албумин; ова спречува ексцесивно истекување на течности од капиларите и го регулира волуменот на екстрацелуларната течност.

Коагулација и хемостаза

Плазмата содржи фактори на згрутчување (вкл. фибриноген) неопходни за формирање на тромб и запирање на крварење. Кога ќе се активира каскадата, фибриноген се претвора во фибрин за да стабилизира тромбот.

Иммунолошка функција

Пренесува антитела (имуноглобулини), комплемент-систем и други опсежни фактори вклучени во одбрана против инфекции.

Пуферска функција / регулација на pH

Плазмските протеини, бикарбонат и растворот на електролити учествуваат во одржување на киселосно-алкалната рамнотежа.

Терморегулација

Пренесува топлина низ телото; циркулацијата на плазма и крвта помага да се распределува генерираната топлина.

Транспорт на лекови и врзување на супстанци

Многу лекови се врзуваат за плазмските протеини (особено албумин), што влијае на нивната распределба и фармакокинетика.

Плазма vs. серум

• Плазма = течност од антикоагулирана крв (содржи фибриноген и сите фактори на згрутчување).
• Серум = течност што останува по згрутчување (плазма минус фибриноген и некои други фактори).

Клинички: за испитувања на коагулација се користи плазма (обично цитрирана), додека многу хемиски тестови можат да се прават на серум.

Производство и регулација на компонентите

Албумин и мнозинство на фактори на коагулација се синтетизираат во црниот дроб.

Имуноглобулините (антитела) се произведуваат од B-лимфоцитите/плазма клетките (имунолошки систем).

Фибриноген и други фактори се синтетизираат во црниот дроб; нивото може да се покачи при акутна фаза (акутно-фазни протеини) или да опадне при хепатална инсуфициенција.

Заклучок

Плазмата е течниот носител на крвта — вода + протеини + разни растворани супстанци.

Албумин е главен протеин за онкотски притисок; фибриноген е клучен за коагулација; имуноглобулините се критични за имунитет.

Плазмата е клинички важна за дијагноза (лабораториски испитувања) и терапија (FFP, IVIG, плазмафереза).

Нормалните референтни интервали и точните вредности можат да варираат помеѓу лаборатории; секогаш користете референтни вредности од лабораторијата што ги дала резултатите.