Леукоцити (бели крвни клетки)

Леукоцитите се нуклеарни клетки произведени во коскената срж, од хематопоетските матични клетки. Тие често циркулираат во крвта, но голем дел од нив се наоѓаат и во лимфните органи (лимфни јазли, слезенка, тимус) и ткивата. Нивната главна задача е да овозможат заштита на организмот преку имунолошки реакции – брзи (вродени) и специфични (стекнати).

Главни групи на леукоцити

Леукоцитите се делат на две големи категории:

1. Гранулоцити (дел од вродениот имунитет)

Овие клетки содржат гранули исполнети со ензими и антибактериски супстанции.

Неутрофили најбројни (50–70% од белите крвни клетки). Првата линија на одбрана против бактерии. Брзо мигрираат кон местото на инфекција (хемотакса). Фагоцитираат (голтаат и уништуваат) патогени. Живеат кратко, само неколку часови до два дена.

Еозинофили важни во борбата против паразити. Силно вклучени во алергиски реакции и астма. Лачат медијатори кои влијаат на воспалителни процеси.

Базофили најретки гранулоцити. Лачат хистамин и хепарин, учествуваат во алергиски и анафилактични реакции. Поврзани со механизми на имунолошка хиперсензитивност.

2. Агранулоцити (дел од специфичниот имунитет)

Лимфоцити клучни за специфичната имунолошка меморија.

• Т-лимфоцити: уништуваат инфицирани клетки, координираат имун одговор.
• Б-лимфоцити: создаваат антитела кои ги неутрализираат патогените.

NK-клетки (natural killers): уништуваат туморски и вирусно инфицирани клетки без претходно препознавање.

Моноцити најголемите леукоцити во крвта. Во ткивата се диференцираат во макрофаги и дендритни клетки. Играат клучна улога во фагоцитоза и презентирање на антиген на Т-лимфоцитите.

Функции на леукоцитите

Фагоцитоза: голтање и разградување на бактерии и оштетени клетки.

Препознавање на патогени: преку рецептори кои детектираат бактериски и вирусни компоненти (PRR, TLR).

Ослободување медијатори: цитокини, хемокини и ензими кои го насочуваат и засилуваат имунолошкиот одговор.

Создавање антитела: Б-лимфоцитите продуцираат специфични антитела за долготрајна заштита.

Имунолошка меморија: по инфекција, дел од лимфоцитите стануваат мемориски клетки, што овозможува побрз одговор при повторна изложеност.

Нормални вредности (леукоцитна формула)

Вкупни леукоцити: 4.0 – 10.0 × 10⁹/L

• Неутрофили: 50–70%
• Лимфоцити: 20–40%
• Моноцити: 2–8%
• Еозинофили: 1–4%
• Базофили: <1%

Отклонувањата укажуваат на инфекции, алергии, воспаленија, автоимуни болести или хематолошки нарушувања.

Клиничко значење

Леукоцитоза (зголемен број на леукоцити): инфекции, воспаленија, стрес, кортикостероиди.

Леукоцитопенија (намалени леукоцити): вирусни инфекции, автоимуни болести, токсични лекови, хемотерапија.

Неутрофилија / неутропенија: индикатор за бактериски инфекции или имунодефицит.

Еозинофилија: алергии, паразити.

Лимфоцитоза / лимфопенија: вирусни инфекции, имунодисрегулација.

Заклучок

Леукоцитите се основен дел од одбранбениот систем на телото и нивната структура, бројност и активност обезбедуваат комплексна, динамична и прецизно регулирана имунолошка реакција. Секоја нивна подгрупа има уникатна улога, а нарушувањата во бројот или функцијата на леукоцитите може да имаат значајни последици за здравјето.