Продолжен мозок

Продолжениот мозок (medulla oblongata) е еден од најкритичните делови на централниот нервен систем, бидејќи во него се наоѓаат виталните центри за преживување. Тој претставува долниот дел на мозочното стебло и е директно продолжение на ’рбетниот мозок. 

Функционална анатомија на продолжениот мозок 

1. Локација и облик

• Се наоѓа помеѓу ’рбетниот мозок (каудално) и мостот – pons (кранијално).
• Должина: 3–4 cm.
• Има конусен облик.
• Во него продолжуваат сите патишта (влакна) што одат кон мозокот и од мозокот кон телото.

2. Надворешни структури

◼ Предни (вентрални) структури

Пирамиди на медулата – два надолжни снопа на моторни влакна (corticospinal tract).

Тука се наоѓа крстосувањето на пирамидните патишта (decussatio pyramidum) каде 80–90% од моторните влакна преминуваат на спротивната страна.

Маслини (olivae) – структури со елипсовиден облик кои содржат долно оливарно јадро, важен во контролата на движењата и во работата на малиот мозок.

◼ Задни (дорзални) структури

Fasciculus gracilis и fasciculus cuneatus, и нивните јадра:

Nucleus gracilis

Nucleus cuneatus

Овде завршуваат влакната за свесна проприоцепција и фина допирна сензитивност.

3. Внатрешна структура (јадра и патишта)

Продолжениот мозок има голем број јадра кои ја контролираат виталната физиологија.

• Витални вегетативни јадра
• Кардиорегулаторен центар
• Вазомоторен центар
• Респираторен центар

Јадра на черепни нерви

Во медулата се наоѓаат јадрата на:

• IX – glossopharyngeus
• X – vagus
• XI – accessorius
• XII – hypoglossus

Овие нерви учествуваат во:

• голтање
• движење на јазик
• говор
• автономни функции на срцето, белите дробови и гастроинтестиналниот систем

4. Ретикуларна формација во медулата

Содржи јадра вклучени во:

• будност и спиење
• основни рефлекси
• модулација на болка

Физиологија на продолжен мозок

Продолжениот мозок обезбедува автоматско преживување. Неговите центри работат без волева контрола.

1. Кардиоваскуларен центар се состои од:

• кардиоинхибиторен центар (parasympaticus – n. vagus)
• кардиоакцелераторен центар (sympaticus)

Функции:

• регулира срцева фреквенција
• регулира сила на контракции
• ја контролира системската артериска тензија

Прима информации од:

• барорецептори
• хеморецептори
• механорецептори

2. Респираторен центар се дели на:

• дорзален респираторен центар – инспирација
• вентрален респираторен центар – експирација

Функции:

• автоматски создава ритам на дишење
• реагира на CO₂, O₂ и pH
• координира со пневмотаксичниот центар во pons

3. Вазомоторен центар контролира:

• тонус на крвните садови
• периферна резистенција
• дистрибуција на крв во различни делови од телото

Клучна улога во одржување на крвниот притисок.

4. Центри за витални рефлекси

Продолжениот мозок содржи и рефлексни јадра за:

• Рефлекс на голтање - сложен автоматски процес со координација на повеќе мускули.
• Рефлекс на повраќање - го координира vagus и неколку моторни јадра.
• Рефлекс на кашлање - одговор на иритација на дишните патишта.

Рефлекс на кивање - за чистење на носната празнина.

Фарингиален рефлекс 

Заштита од аспирација.

5. Сензорни функции

Тука се процесираат:

• фина тактилна сензитивност
• вибрација
• проприоцепција

Преку nucleus gracilis и nucleus cuneatus.

6. Моторна координација и врска со малиот мозок

• Inferior olivary nucleus ја испраќа информацијата до малиот мозок за:
• координација на движења
• учење на моторни вештини
• корекција на грешки во движење

Клиничка важност

Повреда на продолжениот мозок е опасна бидејќи:

• може да предизвика кардиореспираторен колапс
• доведува до парализа на черепните нерви
• има брз фатален исход ако се оштети респираторниот центар

Заклучок

Продолжениот мозок е центар за:

• дишење
• работа на срцето
• крвен притисок
• витални рефлекси
• моторна и сензорна релација
• автономни функции

Без неговата активност, преживувањето е невозможно.