’Рбетен мозок (MEDULLA SPINALIS)

Функционална анатомија

1. Локација и општ опис

Рбетниот мозок е долг, цилиндричен нервен орган сместен во рбетниот канал (canalis vertebralis).

Почнува од foramen magnum, каде се продолжува од продолжениот мозок, и завршува на нивото на L1–L2 кај возрасен човек (conus medullaris). Од него надолу продолжуваат нервните корени познати како cauda equina.

2. Надворешна анатомија

• Должина: ~40–45 cm
• Дијаметар: 1–1.5 cm
• Cervical enlargement (C4–T1) ги инервира рацете
• Lumbosacral enlargement (L1–S2) ги инервира нозете

На површината се наоѓаат две надолжни бразди:

• Fissura mediana anterior (длабока)
• Sulcus medianus posterior (плиток)

3. Внатрешна анатомија

`Рбетниот мозок има карактеристичен пеперутка-облик на сивата материја опкружена со бела материја.

A. Сива материја (Substantia grisea)

• Организирана во рогови (cornua):
• Предни рогови (cornua anteriora)
• Мотоневрони за скелетни мускули (алфа и гама мотоневрони)
• Задни рогови (cornua posteriora)
• Неврони за сензорни информации
• Латерални рогови (T1–L2)
• Преганглиски симпатички неврони

Сегментарна организација:

31 сегмент: 8 цервикални, 12 торакални, 5 лумбални, 5 сакрални, 1 кокцигиален

B. Бела материја (Substantia alba)

Составена од нагорни (ascending) и надолни (descending) патишта групирани во фуникули:

• Funiculus anterior
• Funiculus lateralis
• Funiculus posterior

Главни сензорни патишта:

• Tractus spinothalamicus — болка и температура
• Tractus spinocerebellaris — проприоцепција
• Funiculus posterior (Gracilis & Cuneatus) — фин допир, вибрација

Главни моторни патишта:

• Tractus corticospinalis lateralis — волеви движења
• Tractus corticospinalis anterior — аксијална мускулатура

Екстрапирамидални патишта — тонус и автоматизирани движења

Физиологија на `рбетниот мозок

1. Пренесување на нервни импулси

`Рбетниот мозок е главен „автопат“ за нервни импулси:

• Аферентни (сензорни) импулси од рецепторите кон мозокот
• Еферентни (моторни) импулси од мозокот кон мускулите
• Организиран е соматотопски — одредени делови инервираат точно определени региони на телото (дерматоми и миотоми).

2. Рефлексна активност

Рбетниот мозок содржи рефлексни лакови кои овозможуваат автоматски одговори без учество на мозокот. Основни типови на рефлекси:

• Моносинаптички (стретч рефлекс, пателарен рефлекс)
• Полисинаптички (повлекување на рака од жешко)
• Автономни рефлекси (некои тазни функции)

Рефлексот вклучува:

• Рецептор
• Аферентно влакно
• Интерневрон
• Еферентно влакно
• Ефектор (мускул или жлезда)

3. Моторни функции

Рбетниот мозок е клучен за:

• регулација на мускулниот тонус
• координација на автоматизирани движења (одење)
• примарна моторна контрола преку алфа мотоневрони
• Гама системот ја регулира чувствителноста на мускулните вретена.

4. Сензорни функции

Рбетниот мозок прима информации од:

• кожа
• мускули и тетиви
• висцерални органи

Сензорните импулси се преработуваат и или се испраќаат кон мозокот, или активираат локални рефлекси.

5. Автономни функции

Во T1–L2 (симпатикус) и S2–S4 (парасимпатикус) се наоѓаат автономни нервни центри:

• контрола на срцев ритам
• васкуларен тонус
• гастроинтестинален мотилитет
• мокрење и дефекација
• сексуални функции

Клиничка важност

Повредите или заболувањата на рбетниот мозок водат до:

• парестезии
• парализи (параплегија, квадриплегија)
• губење на рефлекси или хиперрефлексија
• нарушување на вегетативните функции