Еритроцитите се најбројните клетки во крвта и единствените зрели клетки во човечкото тело кои немаат јадро и органели. Нивната основна улога е да го транспортираат кислородот и јаглерод диоксидот помеѓу белите дробови и ткивата.
1. Морфологија и структура
1.1 Основна форма
Еритроцитите имаат двовдлабната дискоидна форма (biconcave disc).
Дијаметар: 7.2–7.8 μm
Дебелина: 2–2.5 μm на рабовите, ~1 μm во центарот
Површина: ~140 μm²
Волумен (MCV): 80–100 fL кај возрасни
Зошто двовдлабната форма е важна?
Обезбедува голема површина за размена на гасови.
Овозможува еластичност – клетката може да помине низ капилари со дијаметар помал од својот (3–4 μm).
Скратениот дифузиски пат овозможува побрза оксигенација и деоксигенација.
2. Внатрешен состав
Еритроцитите немаат јадро, митохондрии и рибозоми. Ова има неколку предности:
Главни компоненти
Хемоглобин (Hb): ~320–360 g/L од еритроцитот; околу 95% од сувата маса
Цитоскелет: спектрин, анкирин, актин – овозможуваат флексибилност
Ензими: за анаеробна гликолиза (LDH, G6PD, пируват-киназа)
Енергетски метаболизам
Еритроцитите произведуваат ATP исклучиво преку анаеробна гликолиза.
Ова е корисно бидејќи еритроцитот не троши кислород, туку го испорачува.
Животен век: приближно 120 дена.
Старите еритроцити се разградуваат во слезината, црниот дроб и коскената срцевина (ретикулоендотелијален систем).
3. Број на еритроцити
Референтни концентрации
Мажи: 4.5–5.9 × 10¹²/L
Жени: 4.0–5.2 × 10¹²/L
Новороденчиња: повисок број (до 6.0 × 10¹²/L)
Фактори кои го менуваат бројот
↑ Поголем број: хипоксија, висока надморска височина, полицитемија.
↓ Намален број: анемии, хемолиза, хронични болести, железен дефицит.
4. Функции на еритроцитите
4.1 Транспорт на кислород (O₂)
Еритроцитите содржат хемоглобин кој врзува O₂.
Секој Hb молекул има 4 хем групи → може да носи 4 молекули O₂.
4.2 Транспорт на јаглерод диоксид (CO₂)
CO₂ се транспортира на три начини:
70% како бикарбонат (HCO₃⁻) преку активност на карбоанхидразата во еритроцитите
20% врзан за Hb како карбамохемоглобин
10% растворен во плазма
4.3 Пуферска функција
Хемоглобинот е важен пуфер на pH, стабилизирајќи ја кисело-базната рамнотежа.
4.4 Пренос на NO (азот моноксид)
Учествува во регулација на вазодилатација и микроциркулација.
4.5 Поддршка на микроциркулација
Еластичноста на еритроцитите е критична за проток низ мали капилари.
5. Еритропоеза (создавање на еритроцити)
Локација
Кај возрасни: коскена срцевина на рамни коски (карлица, ребра, стернум).
Кај деца: и во долгите коски.
Регулација
Главен хормон: Еритропоетин (EPO), произведен во бубрезите.
EPO се лачи кога ткивата се хипоксични → стимулира продукција на нови еритроцити.
Матурација
Стем клетки → Проеритробласт → Полихроматофилен еритробласт → Ортохроматофилен еритробласт → Ретикулоцит (излегува во крв) → Зрел еритроцит
Ретикулоцити: 0.5–1.5% од циркулирачките клетки (показател за активна еритропоеза).
6. Патофизиологија поврзана со еритроцитите
6.1 Анемии (↓ број или ↓ функција)
- Железо-дефицитна
- Мегалобластна (B₁₂/фолат)
- Хемолитичка
- Апластична
- Хронична болест
6.2 Полицитемии (↑ број)
- Полицитемиа вера
- Реактивна (хипоксија, пушење, висока надморска височина)
6.3 Хемоглобинопатии
- Sickle-cell (српеста анемија)
- Таласемии
6.4 Мембрански дефекти
- Сфероцитоза
- Елиптоцитоза
6.5 Ензимски дефицити
- G6PD дефицит
- Пируват-киназа дефицит
7. Клучни лабораториски параметри
Еритроцитни индекси
- MCV (волумен): 80–100 fL
- MCH: 27–33 pg
- MCHC: 320–360 g/L
- RDW (анизоцитоза): 11–15%
Хемоглобин
- Мажи: 135–175 g/L
- Жени: 120–160 g/L
Хематокрит
- Мажи: 0.40–0.50
- Жени: 0.35–0.45
Заклучок
- Еритроцитите се ануклеарни, еластични, богати со хемоглобин.
- Живеат околу 120 дена.
- Клучни за транспорт на гасови, регулација на pH и микроциркулација.
- Нивната форма и структура се критични за нивната функција.
- Нивниот број и параметри се основа во дијагностика на анемии и хематолошки заболувања.
No comments:
Post a Comment